Macula Degeneratie

Wat is Macula degeneratie?
Dit is een oogaandoening waardoor de gezichtsscherpte afneemt. Verder zal de afkorting MD gebruikt worden MD is eigenlijk een verzameling oogaandoeningen die elk een verschillende ontstaanswijze hebben; zij hebben alle de overeenkomst dat zij schade aanrichten op dezelfde plek in het oog: de zogenaamde gele vlek, ofwel macula lutea, kortweg macula.


Wat is de macula?
Zoals in een fototoestel achter de lens de lichtgevoelige laag -het filmpje - zit, is dit ook het geval in het oog. Daar is het netvlies achter in het oog, de lichtgevoelige laag. Het centrale deel daarvan, nauwelijks enkele millimeters groot, is de macula. Alleen via de macula is het scherpe zien mogelijk. Door MD wordt de macula en dus het scherp zien aangetast.


De belangrijkste typen MD zijn:
Juveniele MD
Deze treedt reeds op jonge leeftijd op en is erfelijk. Er zijn verschillende vormen. Vergeleken met het hierna volgende type komt de juveniele MD betrekkelijk weinig voor.

Seniele of leeftijdsgebonden MD (LMD)
'Seniel' heeft hier betrekking op de leeftijd. In de westerse wereld, dus ook in Nederland is leeftijdsgebonden macula degeneratie de belangrijkste oorzaak van blijvende achteruitgang van het gezichtsvermogen bij mensen boven de 55 jaar. Er zijn bij dit type twee belangrijke vormen te onderscheiden: 'droge' LMD en 'natte' LMD. Bij droge LMD gaat vooral de fijne structuur van de macula verloren. Bij de natte LMD treden daarnaast ook lekkage uit bloedvaatjes, vaatnieuwvormingen en/of bloedingen in het netvlies op.


Beloop
Hoe erg wordt het? Om hierover duidelijkheid te kunnen geven is het noodzakelijk onderscheid te leren maken tussen het centrale en het perifere zien. Het centrale zien functioneert overal waar men de blik op richt om iets scherp te zien; als je iemand aankijkt, als je leest of iets anders doet waarbij het gaat om fijne details. Het perifere zien ligt daar buiten, eromheen: opzij, boven, onder. Bij MD heeft het centrale zien, dus het scherpe zie, te lijden. Je kunt iemands gezicht niet meer goed zien; lezen gaat niet goed meer; TV kijken wordt moeilijk. In verreweg de meeste gevallen blijft het perifere zien gespaard; men wordt dus niet totaal blind! Hoe erg het wordt hangt ten dele af van het type MD. Bij de groep van juveniele MD, waarin de zogenaamde ziekte van Stargardt de meest bekende is, kan het bij de verschillende vormen nogal uiteen lopen hoe ernstig de stoornis wordt en hoe snel het gaat. Vrijwel altijd zijn beide ogen aangedaan. Bij de droge LMD, de meest voorkomende vorm van LMD, kan het jaren duren, voordat het zicht duidelijk merkbaar achteruit gaat. Het perifere zien blijft intact. Gewoonlijk zijn beide ogen min of meer aangedaan. Bij natte LMD, ook wel Junius-Kuhnt of schijfvormige LMD genoemd, verloopt het proces vaak sneller dan bij droge LMD; soms zelfs heel snel. Opvallend is dat het andere oog nog een tijd redelijk goed kan blijven, maar ook hier moet men erop rekenen, dat vroeg of laat beide ogen zullen worden getroffen. In het algemeen bereikt de ziekte een eindstadium. Maar vaak betekent MD al lang voordat het zover is een ernstige visuele handicap met verstrekkende gevolgen voor belangrijke zaken zoals beroep en hobby's. De mate waarin dit het geval zal zijn is echter moeilijk te voorspellen.


Onderzoek
De diagnose MD zal veelal op grond van oogspiegelonderzoek door de oogarts worden gesteld. Vaak zal de oogarts nog aanvullend onderzoek verrichten met behulp van fluoresceïne-angiografie. Daarbij wordt na het inspuiten van contrasterende vloeistof in de arm, een serie foto's gemaakt van het netvlies van één of beide ogen. Op deze wijze is de aard en de mate van de MD heel goed te bepalen. Op grond van de bevindingen kan worden besloten of de behandeling met laser mogelijk en/of zinvol is.


Behandeling
Een echte behandeling die de oorzaak van het ziekteproces bestrijdt is er helaas niet. In enkele gevallen van natte LMD is behandeling met laser al of niet met een speciale kleurstof (Verteporfin) mogelijk. Maar ook dan is een blijvend gunstig effect niet te garanderen. Van meer belang zijn de mogelijkheden van 'low vision'; dit is de verstrekking van optische hulpmiddelen. Deze kunnen variëren -afhankelijk van de behoefte van de patiënt- van een eenvoudige leeslineaal tot een gecompliceerde prismaloupebril met leesopzetstuk. Ook aan de verlichting van omgeving en werkvlak wordt aandacht besteed. De bedoeling van low vision is het verkrijgen van een zo goed mogelijke gezichtsscherpte ondanks de schade die door de MD aan het gezichtsvermogen is toegebracht. Het low vision onderzoek geschiedt veelal door speciaal daarvoor opgeleide optometristen of opticiens. Ook kan het plaatsvinden via instellingen voor ambulante hulp aan mensen met een visuele handicap. Individuele aanpassing en training is bij low vision van groot belang en men zal veel tijd en energie moeten besteden aan het leren omgaan met verschillende technische hulpmiddelen.


Voorkomen
Er zijn aanwijzingen dat het gebruik van anti-oxidanten de achteruitgang van LMD kunnen vertragen. Anti-oxidanten zijn middelen die de zogenaamde vrije radicalen, elektrisch geladen zuurstofdeeltjes tegen gaan. Deze vrije radicalen kunnen de kegeltjes in de gele vlek beschadigen. Er wordt onderzoek gedaan of laserbehandeling van voorstadia van LMD zinvol is. Resultaten hiervan moeten afgewacht worden. Mensen, die meer dan een pakje sigaretten per dag roken blijken 5x meer kans op LMD te hebben. Dit verhoogde risico blijft tot 15 jaar na het stoppen.


Verder
Hoewel de werkelijke oorzaak van LMD niet bekend is, wordt het vaak slijtage genoemd. Dit houdt geen verwijt in dat men de ogen verkeerd zou hebben gebruikt. Intensief gebruik van loupes of andere hulpmiddelen verergert het ziekteproces niet.
Er zijn verschillende andere aandoeningen van het inwendige oog, die naar hun natuur op allerlei plaatsen kunnen optreden; dus ook wel eens in het gebied van de macula. Deze aandoeningen hebben echter niets met MD te maken, hoewel er overeenkomstige klachten kunnen optreden. Deze aandoeningen blijven hier, bij de bespreking van MD, buiten beschouwing. Omdat LMD veel voorkomt, wordt er veel onderzoek verricht en nieuwe therapieën geprobeerd. Vraag uw oogarts of er nog nieuw ontwikkelingen zijn. De nieuwe ontwikkelingen verlopen helaas in kleine stapjes. Voorkom teleurstellingen, verwacht niet te veel!


Wat is de MD-groep?
Voluit eigenlijk: Diagnosegroep Macula Degeneratie. De MD-groep is als patiënten vereniging tot stand gekomen binnen de Nederlandse Vereniging van Blinden en Slechtzienden -de NVBS- en wil lijders aan MD de hand reiken bij het leren omgaan met hun handicap.